Το μάτι είναι ένα σύνθετο οπτικό σύστημα που έχει σα σκοπό να συλλαμβάνει το οπτικό ερέθισμα, να το μετατρέπει σε νευρικό σήμα και στη συνέχεια να το μεταδίδει στον εγκέφαλο. Το πρώτο βήμα είναι να σχηματιστεί πάνω στον αμφιβληστροειδή ένα καθαρό, εστιασμένο είδωλο της εικόνας των αντικειμένων που βρίσκονται σε διάφορες αποστάσεις. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στην αρμονική συνεργασία του ισχυρού διαθλαστικά κερατοειδούς και του κρυσταλλοειδούς φακού που έχει τη δυνατότητα να μεταβάλλει συνεχώς τη δύναμή του. Οι διαθλαστικές ανωμαλίες αναφέρονται στις περιπτώσεις που ένα αντικείμενο δεν μπορεί να εστιαστεί καθαρά πάνω στον αμφιβληστροειδή.
Μυωπία
Στη μυωπία το είδωλο σχηματίζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή. Το μήκος του ματιού είναι μεγάλο σε σχέση με τη διαθλαστική δύναμη του κερατοειδή, ενώ η αλλαγή της δύναμης του φακού θα φέρει το είδωλο ακόμα πιο μπροστά. Αυτοί οι συσχετισμοί έχουν σαν αποτέλεσμα τα είδωλα από μακρινά αντικείμενα να είναι θολά, ενώ τα κοντινά να εστιάζουν στον αμφιβληστροειδή (και μάλιστα με λιγότερη “προσπάθεια” από το φακό).
Υπερμετρωπία
Εδώ το είδωλο σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή. Το μήκος του ματιού είναι μικρό σε σχέση με τη διαθλαστική δύναμη του κερατοειδή. Η αλλαγή της δύναμης του φακού μπορεί να μετακινήσει το είδωλο πιο μπροστά, κοντά ή πάνω στον αμφιβληστροειδή. Έτσι, ανάλογα με τους βαθμούς της υπερμετρωπίας, μπορεί να εμφανίζονται θαμπά μόνο τα κοντινά αντικείμενα ή σε πιο μεγάλους βαθμούς και τα μακρινά.
Σε πιο χαμηλές υπερμετρωπίες η προσαρμογή του φακού μπορεί να “καθαρίζει” την εικόνα ακόμα και στην κοντινή απόσταση, αλλά λόγω της συνεχούς προσαρμογής μπορεί να υπάρχουν άλλες ενοχλήσεις.
Αστιγματισμός
Ο αστιγματισμός οφείλεται τις πιο πολλές φορές σε ασύμμετρο σχήμα του κερατοειδούς. Το σχήμα του αντί να έχει τη συμμετρία τμήματος τέλειας σφαίρας, μοιάζει περισσότερο με τμήμα μπάλας του ράγκμπι. Έτσι ο ένας άξονας είναι πιο κυρτός και άρα πιο δυνατός από τον κάθετό του. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα κάποια τμήματα ενός αντικειμένου να διαθλώνται περισσότερο από κάποια άλλα και έτσι να εστιάζονται πιο μπροστά. Ακόμα και αν ένα τμήμα ή πιο σωστά ένας άξονας του ειδώλου είναι εστιασμένος πάνω στον αμφιβληστροειδή, οι άλλοι άξονες θα εστιάζουν πιο μπροστά και πιο πίσω. Κάποιες λιγότερο συχνές περιπτώσεις αστιγματισμού οφείλονται σε άλλες καταστάσεις όπως τραυματισμοί ή κερατόκωνος. Ο ανώμαλος αστιγματισμός αυτός δε διορθώνεται πλήρως με γυαλιά και συνήθως απαιτεί είτε ημίσκληρους φακούς επαφής, είτε επεμβατικές μεθόδους για τη σταθεροποίηση του κερατοειδούς.
Πρεσβυωπία
Το μάτι που έχει άριστη μακρινή όραση (είτε γιατί δεν έχει διαθλαστική ανωμαλία, είτε γιατί έχουμε διορθώσει με γυαλιά τυχόν αστιγματισμό, μυωπία ή υπερμετρωπία), για να δει κοντά χρειάζεται να αυξήσει ο κρυσταλλοειδής φακός τη δύναμή του. Αυτό γίνεται με μια σύσπαση ενός μυ, του ακτινωτού σώματος, χωρίς να το καταλαβαίνουμε. Καθώς μεγαλώνουμε, ο κρυσταλλοειδής φακός χάνει σιγά-σιγά αυτή την ικανότητα. Αυτή η δυσκολία στην κοντινή όραση που κάνει την εμφάνιση της περίπου στην ηλικία των 40 και που σταδιακά εξελίσσεται λέγεται πρεσβυωπία. Το πρόβλημα μπορεί να εμφανιστεί και σε μικρότερη ηλικία εαν υπάρχει υπερμετρωπία, ενώ πιο τυχεροί είναι όσοι έχουν μέτρια μυωπία μια και μπορούν να δουν κοντά βγάζοντας τα γυαλιά τους.
Διαθλαστικές ανωμαλίες: τρόποι διόρθωσης
Τα γυαλιά είναι ο παλιότερος και πιο διαδεδομένος τρόπος διόρθωσης των διαθλαστικών ανωμαλιών. Τις περισσότερες φορές εξασφαλίζουν άριστη όραση με μειονεκτήματα τον αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού, το μειωμένο οπτικό πεδίο, τη μειωμένη πρακτικότητα, αλλά και … αισθητικούς περιορισμούς.
Οι φακοί επαφής προσφέρουν μια πολύ καλή εναλλακτική. Διορθώνουν το ίδιο καλά τη μυωπία και την υπερμετρωπία, ενώ πιο ακριβοί τύποι μπορούν να διορθώσουν και αρκετές περιπτώσεις αστιγματισμού ή/και πρεσβυωπίας. Επιπλέον προσφέρουν ένα σημαντικά ευρύτερο οπτικό πεδίο και από αισθητικής άποψης είναι μια λύση που αρκετοί προτιμούν έναντι των γυαλιών. Έχουν όμως αυξημένη πιθανότητα οφθαλμικών μολύνσεων που – σπάνια – μπορεί να αποβούν μοιραίες για την όραση. Είναι επίσης ακριβότεροι και πιο δύσκολοι στη χρήση τους από τα γυαλιά.
Η διαθλαστική χειρουργική είναι μια εναλλακτική που μας έχει προσφέρει η τεχνολογία τις τελευταίες δεκαετίες. Η εξάλειψη ή μείωση της εξάρτησης από γυαλιά και φακούς επαφής είναι μια πραγματικότητα στη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Χάρη στην εξέλιξη του διαγνωστικού εξοπλισμού και των laser μπορούμε πλέον να προσφέρουμε στον ασθενή μια λύση με αυξημένη ασφάλεια και άνεση και μειωμένο κόστος (σε σύγκριση με τη μακροχρόνια χρήση άλλων βοηθημάτων).
Πιο επεμβατικές μέθοδοι μπορούν να δώσουν λύση σε πιο ιδιαίτερες περιπτώσεις:
- Με την ένθεση φακικών ενδοφακών μέσα στο μάτι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε διαθλαστικά σφάλματα που λόγω υψηλών βαθμών ή άλλων αδυναμιών του κερατοειδούς δε μπορούν να αντιμετωπιστούν με laser.
- Στη διαθλαστική ανταλλαγή φακού (refractive lens exchange – RLE) ο διαυγής κρυσταλλοειδής φακός του ματιού αφαιρείται, όπως στην επέμβαση καταρράκτη. Στη θέση του τοποθετείται ένας εξειδικευμένος premium ενδοφακός που μπορεί να διορθώσει μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμό και πρεσβυωπία.
- Ακόμα και στη σοβαρή περίπτωση ανώμαλου αστιγματισμού από κερατόκωνο, η επέμβαση διασύνδεσης κολλαγόνου του κερατοειδούς (Corneal Cross linking) μπορεί να σταματήσει την εξέλιξη της νόσου. Μπορεί πλέον να συνδυαστεί με άλλη διαθλαστική επέμβαση για να προσφέρει στον ασθενή καλή όραση είτε με τη χρήση βοηθημάτων (γυαλιά, φακοί επαφής) είτε και χωρίς αυτά.