Περιεχόμενα
Γενικά
Συμπτώματα
Αιτίες – Εξέλιξη
Διάγνωση
Θεραπεία
Πρόληψη
Τι είναι ο καταρράκτης;
Στο κέντρο του ματιού μας, ακριβώς πίσω από την ίριδα βρίσκεται ο κρυσταλλοειδής φακός. Αποτελείται κυρίως από νερό και πρωτεΐνες που είναι τοποθετημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι διάφανος. Συμβάλλει στην εστίαση της εικόνας στον αμφιβληστροειδή. Επιπρόσθετα, η ελαστικότητά του επιτρέπει την αύξηση της κύρτωσής του με αποτέλεσμα να μπορούμε να δούμε καθαρά στη μέση και κοντινή απόσταση.
Στον καταρράκτη αλλοιώνονται οι ιδιότητες των πρωτεϊνών του φακού. Η ελαστικότητα περιορίζεται, η διαύγειά του ελαττώνεται. Παρατηρείται ένα σταδιακά αυξανόμενο θάμπωμα-κιτρίνισμα όλης της μάζας του. Ορισμένες περιοχές του μπορεί να θολώσουν περισσότερο από άλλες. Ιδιαίτερα η εντονότερη σκλήρυνση του πυρήνα του φακού μπορεί να δημιουργήσει μυωπία, ή να την αυξήσει αν προϋπήρχε. Σε πιο προχωρημένα στάδια η σύστασή του γίνεται εξαιρετικά σκληρή και αδιαφανής. Συνήθως αιτία για όλες αυτές τις αλλαγές είναι η φυσιολογική διαδικασία γήρανσης του οργανισμού. Αλλά και κάποιες παθολογικές καταστάσεις μπορεί να επισπεύσουν την έναρξη και την εξέλιξή του. Τέτοιες είναι τα τραύματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η λήψη κάποιων φαρμάκων όπως η κορτιζόνη κ.α. Σπάνια γενετικοί λόγοι ή παθολογία της κύησης και του τοκετού είναι υπεύθυνα για εμφάνιση του καταρράκτη από τη γέννηση (συγγενής καταρράκτης).
Ποια είναι τα συμπτώματα του καταρράκτη;
Η διαδικασία που περιγράφεται πιο πάνω εξελίσσεται συνήθως αργά. Τα συμπτώματα έρχονται και αυτά σταδιακά. Ο ασθενής, στην αρχή τουλάχιστον, δύσκολα καταλαβαίνει τις ενοχλήσεις, ειδικά αν το πρόβλημα είναι εντονότερο στο ένα μάτι από το άλλο. Όταν οι ενοχλήσεις αρχίσουν να γίνονται αντιληπτές, αυτές μπορεί να είναι διαφορετικές σε κάθε περίπτωση και περιλαμβάνουν:
- Θάμπωμα της όρασης, συχνότερα της μακρινής, αλλά και της κοντινής – ανάγκη γυαλιών από ανθρώπους που δε χρησιμοποιούσαν ή αλλαγή των βαθμών τους
- Παράδοξη βελτίωση της κοντινής όρασης (πυρηνικός καταρράκτης – ουδέν κακό αμιγές καλού)
- Αλλοίωση των χρωμάτων (ξεθώριασμα – κιτρίνισμα)
- Ενοχλήσεις στη νυχτερινή όραση – φώτα αυτοκινήτων
- Ενοχλήσεις την ημέρα – υπέρμετρο θάμπωμα από τις ακτίνες του ήλιου
- Ευαισθησία στο φως
- Διπλωπία (δυο αντικείμενα αντί για ένα)
Ποιες είναι οι αιτίες του καταρράκτη; Πως εξελίσσεται;
Η πιο συνηθισμένη αιτία είναι η φυσιολογική διαδικασία γήρανσης του οργανισμού και κατά συνέπεια του φακού. Η διαδικασία ξεκινά σχεδόν από την ηλικία των 40 περίπου στην ηλικία των 40, οπότε και ξεκινά να απασχολεί τον ασθενή η πρεσβυωπία. Κλινικά ο οφθαλμίατρος μπορεί να διαπιστώσει αρχόμενη θόλωση κάποιες φορές ακόμα και από την ηλικία των 50-55. Τα συμπτώματα εμφανίζονται συνήθως στην επόμενη δεκαετία. Η εξέλιξη είναι σταδιακή και δεν είναι δυνατόν να προβλέψει κάποιος οφθαλμίατρος πόσο γρήγορα θα ωριμάσει.
Άλλες αιτίες που μπορούν να επισπεύσουν την έναρξη ή και την εξέλιξη του καταρράκτη είναι:
- Τραυματισμοί του ματιού
- Άλλες ασθένειες όπως ο σακχαρώδης διαβήτης
- Λήψη φαρμάκων όπως η κορτιζόνη
- Εξωτερικοί παράγοντες όπως η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία (μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο χωρίς προστασία από γυαλιά ηλίου), το κάπνισμα
- Γενετικοί παράγοντες ή παθολογία της εγκυμοσύνης (συνήθως κάποιες λοιμώξεις) μπορεί να ευθύνονται για την παρουσία καταρράκτη ακόμα και στη γέννηση (συγγενής καταρράκτης)
Ας σημειωθεί εδώ ότι ο συνήθης καταρράκτης που οφείλεται στην ηλικία (και άκομψα λέγεται γεροντικός) δεν οφείλεται στην κληρονομικότητα, όπως συχνά πιστεύουν πολλοί («ναι, είχε και ο πατέρας μου» ή ακόμα πιο λανθασμένα «αποκλείεται, δεν είχαν οι γονείς μου»). Είναι κάτι που νωρίτερα ή αργότερα θα συμβεί σε όλους.
Πως γίνεται η διάγνωση του καταρράκτη;
Ο οφθαλμολογικός έλεγχος (μέτρηση οπτικής οξύτητας, εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία) πρέπει απαραίτητα να συμπληρώνεται με μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης και με βυθοσκόπηση. Ο οφθαλμίατρος βάζει σταγόνες που διαστέλλουν την κόρη του ματιού. Αυτό του επιτρέπει να ελέγξει τόσο το φακό, όσο και το πίσω μέρος του ματιού (βυθό). Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε συνολικά τη λειτουργική κατάσταση του οφθαλμού: κάποιες φορές μπορεί για τα προβλήματα όρασης να ευθύνονται και άλλες παθήσεις. Το τελικό αποτέλεσμα της εγχείρησης του καταρράκτη εξαρτάται απόλυτα από την ύπαρξη άλλων οφθαλμολογικών προβλημάτων όπως η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς κηλίδας, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, το γλαύκωμα κα.
Πως αντιμετωπίζεται ο καταρράκτης;
Όταν τα συμπτώματα είναι στην αρχή τους, το πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί με χρήση γυαλιών ή αλλαγή της συνταγής τους. Όταν αρχίσουν να επηρεάζουν τις καθημερινές δραστηριότητες, η μόνη επιστημονικά αποδεκτή λύση είναι η μικροχειρουργική επέμβαση αφαίρεσης του καταρράκτη.
Η μέθοδος που εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια λέγεται φακοθρυψία. Ο καταρρακτικός φακός ρευστοποιείται με τη βοήθεια ψυχρών υπερήχων και αναρροφάται. Στη θέση του τοποθετείται ένας μικρός τεχνητός φακός, ο ενδοφακός, ο οποίος εξασφαλίζει όραση παρόμοια με αυτή που υπήρχε πριν τον καταρράκτη.
Η μέθοδος είναι σύντομη, ανώδυνη και η αναισθησία γίνεται τοπικά με σταγόνες. Σε αντίθεση με το παρελθόν η επέμβαση του καταρράκτη πρέπει να γίνεται νωρίτερα πριν την «ωρίμανσή» του ώστε να αποφεύγονται πιθανές επιπλοκές.
Αν ο ασθενής παραμελήσει τον τακτικό έλεγχο και ο καταρράκτης σκληρύνει πολύ, η επέμβαση γίνεται δυσκολότερη, πιο επίπονη και η πιθανότητα ενός άριστου μετεγχειρητικού αποτελέσματος μειώνεται. Πολλοί ασθενείς ρωτάνε για την οπτική οξύτητα. Η μείωσή της αρκετές φορές χρησιμοποιείται για τη λήψη της απόφασης, αλλά είναι μια μόνο από τις παραμέτρους που περιγράφουν την ικανότητα της όρασης. Ένας 80χρονος με περιορισμένες δραστηριότητες (πχ δεν οδηγεί, δε διαβάζει, δεν παρακολουθεί εκπομπές με υπότιτλους) μπορεί να έχει μια ποιοτική ζωή με οπτική οξύτητα 8/10. Ένας 55χρονος αντιθέτως μπορεί να βλέπει 10/10 στην οθόνη εξέτασης, αλλά ο καταρράκτης να μην του επιτρέπει να οδηγήσει την ημέρα (ακόμα και με γυαλιά ηλίου) λόγω παραθλάσεων, ή η μειωμένη ευαισθησία αντίθεσης (contrast sensitivity) να επηρεάζει για παράδειγμα την ενασχόλησή του με το σχέδιο.
Διαβάστε εδώ περισσότερα για την εγχείρηση καταρράκτη.
Πρόληψη
- Προστατέψτε τα μάτια σας από την υπεριώδη ακτινοβολία: φοράτε γυαλιά ηλίου ακόμα και όταν έχει συννεφιά. Το καλοκαίρι ένα καπέλο με πλατύ γείσο προσφέρει πρόσθετη προστασία.
- Κόψτε το κάπνισμα.
- Τρώτε υγιεινά: οι αντιοξειδωτικές ουσίες που βρίσκονται άφθονες στα φρούτα και τα λαχανικά επιβραδύνουν τη γήρανση ολόκληρου του οργανισμού.
- Μετά την ηλικία των 60 μην αμελείτε τον ετήσιο πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο που πρέπει να συμπληρώνεται με βυθοσκόπηση.